Günümüz ekonomideki gelişmelerine bağlı olarak sermaye şirketlerinin (Limited Şirketlerin payları ve Anonim Şirketlerin pay senetleri) mevcut hissedarlar arasında, aile üyeleri arasında veya diğer kişi ve kuruluşlara devredilmektedir. Hisse devri ile ilgili olarak düzenlenen hisse devir sözleşmelerinin gerek gelir vergisi, damga vergisi ve KDV’ye tabi olup olmadığı konusunda tereddütler yaşanmaktadır. Bu yazımızda konuyla ilgili açıklamalara yer verilecektir.

1. PAY SENETLERİNİN DEVRİ

Anonim Şirketler Açısından

  6102 sayılı TTK’nin 486. Maddesinde göre, paylar hamiline yazılı ise yönetim kurulu, pay bedellerinin tamamının ödenmesi tarihinden itibaren üç ay içinde pay senetlerini bastırıp pay sahiplerine dağıtır ve Pay senedi bastırılıncaya kadar ilmühaber çıkarılabilir. İlmühaberler kıyas yoluyla nama yazılı pay senetlerine ilişkin hükümler uygulanır denmektedir. Buna göre,

 - Hisse senedi bastırılması veya Geçici İlmühaber çıkarılması konusunda yönetim kurulu kararı alınması,

- Nama veya hamiline yazılı hisse senetlerinin matbaada bastırılması veya Geçici İlmühaber hazırlanması,

- Bastırılan veya hazırlanan Geçici İlmühaberlerin ortaklara imza karşılığı teslim edilmesi,

- Teslim edilen pay senetlerinin Pay Defterine işlenmesi,

Gerekmektedir.

 Aynı Kanunun 489 ve 490. maddelerine göre, hamiline yazılı pay senetlerinin devri, şirket ve üçüncü kişiler hakkında, ancak zilyetliğin geçirilmesiyle hüküm ifade ederken, nama yazılı paylar, kanunda veya esas sözleşmede aksi öngörülmedikçe, herhangi bir sınırlamaya bağlı olmaksızın devredilebilirler. Nama yazılı paylarda devir, pay senetlerinin ciro edilmesi ve zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle yapılabilir. Görüleceği üzere anonim şirketlere ait hisse senetlerinin (pay senedi) devri için sözleşme yapılması zorunluluğu bulunmamaktadır.

 Limited Şirketler Açısından

 TTK. nun 595. maddesinde, esas sermaye payının devri ve devir borcunu doğuran işlemler yazılı şekilde yapılır ve tarafların imzaları noterce onanır. Şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemişse, esas sermaye payının devri için, ortaklar genel kurulunun onayı şarttır. Devir bu onayla geçerli olur denmektedir. Buna göre, Ltd. Şirket payı devri için;

             - Alıcı ve satıcı arasında yazılı sözleşme yapılması,

- Sözleşmenin noterden tasdik edilmesi,

- Devri onaylayan Ortaklar Kurulu Kararı alınması,

- Ortaklar kurulu kararının ticaret siciline tescil edilmesi gerekir.

 Hamiline veya nama yazılı pay senetlerinin devri

 Hamiline yazılı payların devri, zilyetliğin geçirilmesiyle hüküm ifade eder (TTK 489) Nama yazılı paylardaki prosedüre gerek olmaksızın pay senedinin teslimiyle devir gerçekleşir.

Nama yazılı pay senetlerinin devri ciro ve senedin zilyetliğin devralana geçirilmesiyle yapılabilir (TTK 490/2). Buna ilişkin uygulamadaki sıralama aşağıdaki şekildedir:

1-Pay senetleri için TESLİM TUTANAĞI tanzim edilir.   

2- Pay devrinin devralan ve devreden tarafından ayrı dilekçelerle şirket yönetim kuruluna  bildirilir.

3-Pay devrine ilişkin yönetim kurulu onay kararı alınır. (şirket esas sözleşmesinde pay devri, yönetim kurulunun onayı şartına bağlanmış ise öncelikle buna ilişkin karar alınması gerekir. Aksi halde yapılan devir geçersiz olacaktır) 

4-Devrin pay senedinin arka sayfasındaki “Devir İşlemleri” sütunları yazılır.

5-Ortaklar pay defterine kayıt yapılır

6-Yevmiye defteri sermaye hesabında isim değişikliği kaydı yapılır

7-Bedeli banka yoluyla satıcıya ödenerek işlem tamamlanır.

2.HİSSE SENETLERİNİN SATIŞINDA GELİR VERGİSİ UYGULAMASI

             193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun Mükerrer 80.inci maddesine göre “İvazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul kıymetlerin veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar değer artış kazancı sayılmaktadır. Bu maddede geçen "elden çıkarma" deyimi, yukarıda yazılı mal ve hakların satılması, bir ivaz karşılığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası, kamulaştırılması, devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasını ifade eder. Maliye idaresinin uygulamasına göre hisse senedi bastırılmamış veya geçici ilmühaber düzenlenmemiş hisse senetlerinin devrinde iki yıldan fazla elde tutulma durumu ispat edilemediğinden değer artış kazancına tabi tutulmaktadır.

3.HİSSE DEVİRLERİNDE DAMGA VERGİSİ UYGULAMASI

 Damga vergisine tabi kağıtları gösteren (1) sayılı tablonun “I. Akitlerle İlgili Kağıtlar” bölümünün A/1 bendinde, belli parayı ihtiva eden mukavelenamelerin (sözleşmelerin) % 0,948 oranında damga vergisine tabi olduğu belirtilmiştir.

Ancak, 29.09.2016 tarihinde yayımlanan 60 Seri Nolu Damga Vergisi Tebliği ile;“(4) 6728 sayılı Kanunun 29/c-2 maddesiyle 488 sayılı Kanuna ekli (2) sayılı tablonun “IV-Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar” başlıklı bölümünün (16) numaralı fıkrasına “kuruluşlarına,” ibaresinden sonra gelmek üzere “pay devirlerine,” ibaresi eklenmiş, söz konusu fıkra hükmü, “16. Anonim, eshamlı komandit ve limited şirketler ile yatırım fonlarının kuruluşlarına, pay devirlerine, sermaye artırımlarına ve süre uzatımlarına ilişkin olarak düzenlenen kağıtlar.” halini almıştır. Bu düzenleme uyarınca, söz konusu şirketlerin pay (hisse) devirlerine ilişkin düzenlenen kâğıtlara da damga vergisi istisnası uygulanacaktır.”

 Şekli ile hisse devirleri damga vergisinden istisna edilmiştir.

4. HİSSE DEVİRLERİNDE KDV UYGULAMASI

 Gerçek Kişilerin Sahip Olduğu Payların Devri

 Gerçek kişiler KDV mükellefi olmadığından sahip oldukları Anonim Şirket hissesi ve Limited Şirket paylarının devri KDV’ ye tabi değildir. Şahısların elinde basılı hisse senedi veya geçici ilmühaber olmasa dahi devir işleminde KDV yoktur.

Şirketlerin Sahip Oldukları Payların Devri

 Edinme Tarihinden İtibaren 2 yıl İçinde Satılan Anonim Şirket ve Limited Şirket Payları

 KDV Kanununun 17/4-g maddesine göre, hisse senetlerinin devri KDV’ den istisna edilmiştir. Buna göre, bir şirketin sahip olduğu basılı hisse senedi veya geçici ilmühabere bağlanmış anonim şirket hissesini 2 yıl içinde de olsa devretmesi halinde bu devir işlemi KDV’ye tabi değildir. Maliye Bakanlığı görüşüne göre, basılı hisse senedi veya geçici ilmühaber yoksa ve edinme tarihinden itibaren 2 yıl içinde satılıyorsa bu satışlar %18 KDV’ye tabidir. Limited Şirket payları ise 2 yıl içinde satılması halinde her hal ve takdirde %18 KDV’ye tabidir.

Edinme Tarihinden İtibaren 2 Yıl Geçtikten Sonra Satılan Anonim ve Limited Şirket Payları

 KDV Kanunun 17/4-r maddesine göre, kurumların aktifinde en az 2 tam yıl süreyle bulunan iştirak hisseleri KDV den istisnadır. Ancak, iştirak hisselerinin ticaretini yapan kurumların bu amaçla aktifinde iştirak hisselerinin teslimi bu istisna kapsamında değildir. Bu amaçla elde bulunan anonim şirket hissesi satışı hisse senedine bağlanmış ise KDV’ye tabi değil, hisse senedi veya geçici ilmühaber yoksa KDV’ye tabi olacaktır.

  Emsal ÖZCAN

 Yeminli Mali Müşavir